Mineralny czy syntetyczny, czyli jaki olej do auta?

Dobór czynnika smarującego do naszego środka lokomocji to sprawa niezwykle ważna, dlatego też, dla wszystkich niepewnych tajemniczych oznaczeń na etykietach olejów samochodowych, powstał niniejszy poradnik. Klasyfikacji olejów jest oczywiście kilka i rozróżnić możemy podział ze względu na jakość, bazę oraz lepkość oleju. Budzącą największe wątpliwości w oznaczeniu oleju silnikowego jest szczególnie ostatnia fraza składająca się z liter i cyfr, a która sprawia, że wiele osób kupując używany samochód zwraca jedynie uwagę na to, aby kupować olej o takim samym oznaczeniu. Co jednak oznaczają dziwne numery na butelce?

Zanim przejdziemy do szczegółu przybliżyć wypada nieco ogół, dlatego też zaczniemy od oczywistego stwierdzenia, że olej silnikowy to czynnik smarujący w silniku spalinowym powstały wskutek destylacji ropy naftowej i posiadający rozmaite domieszki wpływające na jego właściwości. Są to dodatki przeciwkorozyjne, przeciwutleniające, obniżające temperatury krzepnięcia i pienienia czy też dodatki dyspersyjne, których rolą jest oddzielenie zanieczyszczeń do postaci osobnej zawiesiny. Aby wybrać dobry olej w pierwszej kolejności musimy kierować się tym, w jakiej strefie klimatycznej będziemy eksploatować nasz samochód.

Istnieje 5 baz olejowych, które odpowiadają za takiż podział olejów silnikowych na 5 grup:

grupa I - to produkty destylacji ropy, czyli bardzo rzadka już grupa olejów do starych silników,

grupa II - uszlachetnione destylaty ropy naftowej,

grupa III - destylaty ropy poddane rozbudowanemu uszlachetnianiu z krakingiem (proces rozpadu łańcuchów alifatycznych ciężkich frakcji ropy naftowej na związki o krótszych łańcuchach np. mazut na benzynę),

grupa IV - syntetyczne polioleiny (związki o bardzo krótkich łańcuchach alifatycznych),

grupa V - pozostałe bazy syntetyczne, zwykle poliestrowe.

Oleje silnikowe z grup I i II to oleje mineralne, w przypadku pomieszania baz z grup I i II z wyższymi, mówi się o olejach półsyntetycznych, zaś grupy III, IV oraz V (często zakłada się, że grupy III nie może być więcej niż 20%) to oleje syntetyczne. Oleje z wyłącznym składem grup IV i V to tak zwane oleje do celów specjalnych i zwykle nie są stosowane. W przypadku olejów syntetycznych bazy grupy IV odpowiadają za trwałość oleju, zaś grupy V odpowiadają za rozpuszczanie w niej dodatków.

Jak to mówią "o gustach się nie dyskutuje", a jednak w przypadku oleju silnikowego nie jest to chyba prawdą, bo czymże jest klasyfikacja jakości jeśli nie subiektywną oceną? Z tego też powodu klasyfikacji jakościowych jest kilka, w zależności od tego, czy dokonuje jej Azja, Europa czy Ameryka. Zajmiemy się tutaj wyłącznie Europą. Klasyfikacja ta według Stowarzyszenia Europejskich Producentów Samochodów nadaje olejom następujące oznaczenia:

A - olej silnikowy dla silników benzynowych,

B - dla silników diesla w samochodach osobowych,

C - dla silników diesla samochodów osobowych z filtrem cząstek stałych,

E - dla silników diesla samochodów ciężarowych.

Po oznaczeniu literowym umieszczane są cyfry od 1 do 5, które rosnąc określają coraz wyższą jakość oleju. I to w zasadzie wszystko, co można powiedzieć o klasyfikacji jakościowej. Producenci silników różnych marek oznaczają czasami oleje własnymi oznaczeniami, jednakże nigdy praktycznie nie występują one bez oznaczeń uniwersalnych opisanych powyżej.

Society of Automotive Engines czyli SAE rozróżnia 14 klas lepkości, w jakich umieścić można każdy olej silnikowy. To właśnie te oznaczenia są najczęściej przyczyną wątpliwości i niepewności kupujących. Zacznijmy zatem od tego, że rozróżniamy 6 klas zimowych oraz 8 klas letnich. Oleje zimowe oznaczane są literką W i rozróżniamy następujące klasy: 0W, 5W, 10W, 15W, 20W i 25W. Klasy letnie to 8, 12, 16, 20, 30, 40, 50 i 60. Oznaczenia te dotyczą tzw. olejów jednosezonowych, przy czym większość stosowanych obecnie środków smarnych to oleje wielosezonowe stąd oznaczenia są łączone w postaci np. 5W-40 czy 10W-40. Oznaczenie części zimowej określa klasę oleju w odniesieniu do: lepkości maksymalnej oleju w temperaturze minimalnej (oznaczonej właśnie liczbą przed literą W), granicznej temperatury pompowalności oraz lepkości minimalnej w temperaturze 100 st. C. Oznaczenie części letniej w symbolu oleju silnikowego odnoszą się zaś do: lepkości minimalnej w temperaturze 100 st. C, lepkości maksymalnej w tej temperaturze oraz minimalnej lepkości w temperaturze 150 st. C.

I to w zasadzie wszystko, co można powiedzieć na temat oznaczeń, jakie posiada olej silnikowy na swym opakowaniu. Dzięki klasyfikacji bazy, lepkości oraz jakości jesteśmy w stanie precyzyjnie określić jaki olej jest potrzebny naszemu silnikowi, a jego funkcje dla zachowania niezawodności i trwałości silnika nie podlegają chyba dyskusji. Prawidłowo dobrany olej odpowiada za wytworzenie tak zwanego filmu olejowego, czyli za: smarowanie, uszczelnienie, ochronę przed korozją oraz odprowadzenie zanieczyszczeń i produktów zużycia, a jego wpływ można łatwo odczuć w codziennej eksploatacji pojazdu.